Zielona Willa w Komorowie

Zielona Willa to wyjątkowy przykład polskiego modernizmu – niewielki, drewniany dom zaprojektowany w 1933 roku przez Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcę. Powstał jako dom pokazowy dla pracowników Państwowego Banku Rolnego, na terenie Miasta-Ogrodu Komorów. Dzięki starannej opiece właścicieli budynek przez dziesięciolecia zachował swój pierwotny charakter, a dziś inspiruje do nowych działań społecznych i kulturalnych.

Dom od początku wyróżniał się nowoczesną jak na lata 30. koncepcją: prostą, funkcjonalną formą i lekką drewnianą konstrukcją, rzadko spotykaną w modernizmie. Wpisany w zielone otoczenie Komorowa, stał się symbolem idei miasta-ogrodu - miejsca łączącego naturę z nowoczesnym stylem życia. W 2016 roku Zielona Willa została wpisana do rejestru zabytków, co potwierdziło jej wartość jako jednego z najcenniejszych świadectw polskiej architektury międzywojennej.

Przez lata dom pozostawał mało znany, ukryty wśród drzew i oryginalnego ogrodzenia. Dopiero w 2010 roku został opisany przez Dorotę i Wojciecha Bagińskich w kwartalniku „Miejsce” wydawanym przez Towarzystwo Komorowianie. Od tego momentu rozpoczęła się intensywna popularyzacja i dokumentacja obiektu. Powstały opracowania naukowe, m.in praca dyplomowa na Politechnice Warszawskiej, a willa stała się tematem badań konserwatorskich i architektonicznych.

Zielona Willa była wielokrotnie prezentowana w kraju i za granicą jako unikatowy przykład funkcjonalnego domu drewnianego. W 2018 roku pokazano ją na międzynarodowej konferencji ANTIKON w Międzyzdrojach, rok później w Gdyni podczas konferencji poświęconej modernizmowi, a także w Niemczech – w Bernau, z okazji stulecia Bauhausu. Opracowania na jej temat ukazały się w publikacjach polskich i niemieckich, co umocniło jej pozycję w dyskusji o europejskim dziedzictwie modernistycznym.

Zielona Willa nie jest tylko zabytkiem – to także miejsce, które inspiruje do wpólnego działania. Organizowane spacery, spotkania i warsztaty przybliżają mieszkańcom historię Komorowa i ideę miasta-ogrodu. Willa stała się symbolem lokalnej tożsamości i przestrzenią rozmowy o nowoczesnych koncepcjach mieszkania i życia w zgodzie z naturą. Właśnie z tej potrzeby narodziła się wizja „Domu Idei - Miasto Ogród”, centrum spotkań, badań i działań artystycznych otwartego dla społeczności.

W 2023 roku Gmina Michałowice, przy ogromnym zaangażowaniu mieszkańców i wsparciu stowarzyszeń, wykupiła Zieloną Willę z rąk prywatnych. Stało się to możliwe dzięki dotacji Marszałka Województwa Mazowieckiego, przyznanej na podstawie opracowań i koncepcji przygotowanych przez Bagińskich. Kolejnym krokiem był sukces w konkursie fundacji Most the Most, dzięki któremu gmina otrzymała milion złotych na prace konserwatorskie. To przykład, jak współpraca społeczności i samorządu może uratować unikatowy zabytek.

Dziś Zielona Willa stoi przed nowym rozdziałem swojej historii. Narodowy Instytut Dziedzictwa oraz Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki deklarują wsparcie przy konserwacji i rozwijaniu działań społecznych. Planowane są inicjatywy edukacyjne, artystyczne i kulturalne, które nadadzą temu miejscu nowe życie. Willa ma szansę stać się nie tylko zabytkiem, ale też centrum inspiracji i współpracy – miejscem, gdzie przeszłość spotyka się z przyszłością.

Dorota i Wojciech Bagińscy
architekci